Algemene informatie
a)
I. Auteur: Marga Minco
Titel: Het bittere kruid
II. Plaats van uitgave: Groningen
Jaar van uitgave: 2001
Jaar van eerste uitgave: 1957
1: Samenvatting
De familie van Marga woont in Breda. Na de Duitse inval krijgen ze het steeds moeilijker omdat ze joods zijn: ze worden opgeroepen voor het werkkamp, de ouders worden gedwongen te verhuizen naar het Judenviertel in Amsterdam en Bettie wordt opgepakt bij een razzia. Marga besluit ook naar Amsterdam te reizen om zich bij haar ouders te voegen.
Op een zekere dag is er een razzia en haar ouders worden opgepakt. Marga weet echter te ontsnappen. Marga’s broer Dave en zijn vrouw Lotte reizen met Marga naar Utrecht: daar is een onderduikadres. Lotte wordt echter opgepakt en Dave meldt zich vervolgens vrijwillig. In Utrecht blijkt er geen plaats te zijn voor Marga. Ze gaat terug naar Amsterdam. Via Wout, een kennis, krijgt Marga een onderduikadres op het platteland. Als haar geld op is, besluit Marga de boerenfamilie niet langer tot last te zijn. Wout regelt een nieuw persoonsbewijs en een nieuw onderduikadres. Daar blijft Marga tot de oorlog voorbij is.
Na de oorlog zoekt zij haar oom in Zeist op. Deze oom heeft bericht gekregen dat zijn hele familie omgekomen is, maar toch staat hij iedere keer bij de tramhalte te wachten of er toch iemand terugkomt. Wanneer deze oom gestorven is, gaat Marga nog een keer naar Zeist. Eigenlijk vindt ze het nu vreemd dat haar oom niet meer bij de tramhalte staat en ze vraagt zich af waarom zij zelf niet blijft wachten. Maar ze komt tot de conclusie dat ze het geloof van haar oom mist, ze weet dat er niemand terugkomt.
2: Bespreking thematiek
Motieven: Joden, de Tweede Wereldoorlog, onderduiken en angst.
Thema: Het vluchten van de Joden in de oorlog.
3: Bespreking belangrijkste personen vanuit de vraag: "Hoe gaan ze om met hun problemen?"
Marga: Zij probeert haar problemen een plekje te geven en zoekt naar een weg zodat zij ze het beste kan dragen. Ze wil wel graag het 'oude vertrouwde' vasthouden. Ze denkt vaak aan haar ouderlijk huis in Breda en vergelijkt dat met het huis waar haar ouders nu wonen in Amsterdam. Ook zou ze graag de familie bij elkaar hebben gehad. Toen haar broer Dave haar in de steek had gelaten (zoals door haar werd gedacht) was zij blij toen ze terug kon naar hen.
Vader van Marga: Deze ontkent eerst de geruchten en mogelijke negatieve gevolgen voor hen. Later komt hij erachter dat die er wel zijn en probeert zijn dochter Marga te beschermen en op die manier gaat hij tegen het beleid in, maar hij zal zijn eigen lot wel gelaten over zich heen laten komen.
Moeder van Marga: Zij komt niet vaak voor in dit verhaal, omdat zij de passieve positie inneemt en probeert het beste te maken van wat hun gezin overkomt. Dit figuur is een echt 'moederend' persoon, maar zal tegelijk met de vader van Marga worden opgepakt en naar een kamp worden gestuurd.
Dave (broer van Marga): Hij ziet eerst niet in dat zijn problemen echte problemen zijn. Hij ziet ze juist meer als avontuur waar hij met goede moed in wil gaan. Zijn omgeving maakt hem duidelijk dat dit geen avontuur is, maar een serieuze zaak waar hij tegenin moet gaan als hij in leven wil blijven. Hij zal dit ook zeker doen, maar als zijn vrouw Lotte wordt aangehouden en gearresteerd, meldt hij zich vrijwillig. Na dat moment hoor je niets meer over hem, maar dat hij zich meldt geeft al een zekere berusting in zijn lot aan.
4: In hoeverre speelt de ruimte een rol?
De ruimtes zijn in dit boek zeer verschillend: Breda, Amersfoort, Amsterdam, Utrecht, Nieuw Vennep, Heemstede en Zeist.
Deze steden geven aan dat Marga en alle overige Joden in die tijd geen vast bestaan hadden. Zij moesten constant vluchten, op andere plekken onderduiken of ze werden gedeporteerd naar (werk)kampen. Je zou het een onophoudelijke reis of vlucht kunnen noemen.
In dit boek komt dus de stroming romantiek heel erg naar voren. Vooral bij de vader van Marga en bij Marga zelf ook. Voordat ze de onbegrijpelijke gebeurtenissen eenmaal een plek hebben gegeven vluchten ze met hun gedachten en angsten in ongeloof of ze kijken naar de wereld door een bril waarvan de kleur hen zelf aanspreekt zoals Dave, de broer van Marga, doet.
Later in het boek vind je steeds meer elementen uit de stroming naturalisme. De moeder van Marga is daar een goed voorbeeld van; ze neemt alles aan zoals het is en maakt er het beste van. Ze heeft rust bij het noodlot dat hen treft. Het heeft ergens wat weg van fatalisme, want het mens wordt bepaald door het noodlot. Dave bepaalt dat hij zich aan zal geven, omdat zijn vrouw is gearresteerd. Iets wat hij nooit vrijwillig zou hebben gedaan, maar door het noodlot van zijn vrouw wel.
Realisme kon ik in dit boek ook nog ergens plaatsen, omdat dit het leven van alledag was in de tijd van de oorlog. Als je kijkt vanuit onze hedendaagse weken kun je het niet plaatsen, omdat het verschil te groot is.
5: Mijn mening
In dit boek komt dus de stroming romantiek heel erg naar voren. Vooral bij de vader van Marga en bij Marga zelf ook. Voordat ze de onbegrijpelijke gebeurtenissen eenmaal een plek hebben gegeven vluchten ze met hun gedachten en angsten in ongeloof of ze kijken naar de wereld door een bril waarvan de kleur hen zelf aanspreekt zoals Dave, de broer van Marga, doet.
Later in het boek vind je steeds meer elementen uit de stroming naturalisme. De moeder van Marga is daar een goed voorbeeld van; ze neemt alles aan zoals het is en maakt er het beste van. Ze heeft rust bij het noodlot dat hen treft. Het heeft ergens wat weg van fatalisme, want het mens wordt bepaald door het noodlot. Dave bepaalt dat hij zich aan zal geven, omdat zijn vrouw is gearresteerd. Iets wat hij nooit vrijwillig zou hebben gedaan, maar door het noodlot van zijn vrouw wel.
Realisme kon ik in dit boek ook nog ergens plaatsen, omdat dit het leven van alledag was in de tijd van de oorlog. Als je kijkt vanuit onze hedendaagse weken kun je het niet plaatsen, omdat het verschil te groot is.
5: Mijn mening
1: structurele argumenten
In dit boek hangt alles met elkaar samen. Het maakt het boek daarom makkelijker om te lezen, vooral ook omdat het vanuit eigen ervaring is geschreven. Marga Minco vertelt het verhaal aan je alsof je er zelf bij bent. Dat maakte het voor mij fijn om te lezen.
2: emotionele argumenten
Ik vond dat Marga mij erg meesleepte in de gebeurtenissen zoals zij die heeft meegemaakt. Je ziet ze echt vanuit haar ogen en dat raakte mij toch enigszins, omdat je het verhaal vanuit een Joods meisje leest die afscheid heeft moeten nemen van alles wat haar lief was. Inclusief het gezien waarin ze leefde.
3: intentionele argumenten
De schrijfster had naar mijn mening niet echt een bedoeling met dit boek schrijven. Ik denk wel dat ze haar leven op dat moment aan haar lezers over wilde brengen, maar niet dat zij verder enige bijbedoelingen had. Het is meer een kleine subjectieve geschiedschrijving waarvan men geen verdere bedoelingen wil dan het begrijpen van de houding en handelingen van de schrijver/schrijfster. Je ontdekt wel hoe de Tweede Wereldoorlog voor Joden is geweest, maar dat was voor mij al duidelijk omdat ik meer van dit soort boeken lees.
4: morele argumenten
Het verhaal staat qua politiek niet ver bij onze hedendaagse politiek vandaan, dus mijn normen en waarden liggen grotendeels parallel aan die van Marga. Ik ben niet Joods, maar zij beschrijft duidelijk hoe dat was voor haar, zodat het ook te begrijpen viel voor mensen zonder enige ervaring met het jodendom. Het boek trok mij daarom nog meer aan, omdat je je niet goed voor kunt stellen dat zoiets kan gebeuren met deze politieke situatie.
5: realistische argumenten
Dit boek is in zijn geheel gebaseerd op de waarheid. Dat vindt ik persoonlijk een reden om een boek mooier te vinden dan fictieve verhalen. Het spreekt mij altijd meer aan, omdat ik me niet bedrogen hoef te voelen als ik me inleef in het verhaal. Je leert uit deze verhalen ook meerdere kanten van een verhaal kennen. In dit geval van de Tweede Wereldoorlog, een onderwerp dat mij interesseert.
6: vernieuwingsargumenten
Je leert uit dit boek geen nieuwe ideeën of andere filosofieën dan je gewend bent, maar het is een verbreding op de kennis die je al bezat over het onderwerp Joden in de Tweede Wereldoorlog.
7: stilistische argumenten
In dit boek zijn geen extreem lange of korte zinnen gebruikt. Ook was de schrijfstijl redelijk normaal taalgebruik. Dat vind ik altijd fijn in een boek, omdat je dan sneller kunt lezen. De stof die de schrijver probeert over te brengen komt ook beter binnen dan bij een vreemde zinsopbouw.
Kortom: een boek dat fijn is om te lezen met een onderwerp dat mij heel erg aansprak. De schijfstijl is niet moeilijk om te begrijpen. Dit boek zette mij tot nadenken en dat vind ik altijd het beste wat je kunt hebben als je een boek leest.
Bronnen
Bert Bakker, 'Margo Minco - Het bittere kruid. Een kleine kroniek.', internet, 9 januari 2012
http://www.verdec.com/hulpje/boekvers/kruid.htm
