Klas 5: betoog stroming verlichting

Uit de Hollandsche spectator van Mr. Justus van Veen is representatief voor de Verlichting in de literatuur. 

In de 17e en 18e eeuw was de Verlichting een vooruitstrevende stroming. Nieuwe ideeën werden geïntroduceerd en men zet zich af tegen kerk en autoriteiten. Verlichtingdenkers willen de wereld bestuderen en dat willen zij in vrijheid zonder dat de kerk of regering zich daarmee bemoeit. Het liefst zouden zij een opnieuw ingerichte samenleving vormen, zodat de kerk haar handen van de wetenschap zou halen, mensen hun kunstwerken naar eigen inzicht konden maken en literatuur zonder invloed van het goddelijke mocht worden geschreven. In de literatuur mochten nu ideeën die schrijvers zelf hadden naar voren worden gebracht en bekend gemaakt worden. Er werd veelal geschreven in proza, want poëzie was gebonden aan strikte regels en dat deed men denken aan de strakke lijnen waarbinnen de kerk de mensen wilde houden. Van Effen was zo'n Verlichte Nederlandse schrijver.

 Bron:

- aantekeningen Meneer Kroon

 - http://www.humanistischecanon.nl/verlichting

Uit de Hollandsche spectator van Mr. Justus van Veen is representatief voor de Verlichting in de literatuur  Ten eerste omdat de schrijvers door de literatuur mensen opnieuw probeerden op te voeden. Ze wilden namelijk de opnieuw ingerichte maatschappij, maar daarvoor moest het volk wel onderwezen worden. Van Effen doet dit ook. Hij doet dit door middel van het vertellen van korte verhalen. Hij probeert met het verhaal van Kobus en Agnietje bijvoorbeeld duidelijk te maken dat liefde niet gaat om standen en dat de standenmaatschappij liefde juist in de weg kan staan. 

Citaat uit het boek (blz. 53)

'"Kom man, laat myn dat liever eens zeggen, ik zal beter klaren denk ik. Je weet wel, Myn Heer den Avokaat,' vervolgde ze, 'en je ziet ook wel veur je oogen, dat de jonge lui malkander wel meugen lyen; Vader en ik hebben niets tegen 't huwelyk, en heur moeder mee niet. Daar by staat Agnietje ons Motje heel wel aan, en om dat ze de jonge zo lief heit, (niet waar Motje?) zo denkt ze, en wy ook, dat het werkje maar hoe eer hoe liever zyn voortgang hoorde te hebben; maar men spreekt van huwelykse voorwaarden, en daar hebben we zoo geen kennis van, dat jy ons daar eens in te regt wou helpen.'" 

Ten tweede omdat in de romans gaat om personen en niet om zaken en gebeurtenissen. Het gaat mensen in de Verlichting om de psychologische ontwikkelingen die de hoofdpersonen meemaken. Van Effen laat deze ontwikkeling heel duidelijk zien door Kobus verderop in het verhaal Jacob te laten heten en de acceptatie van de liefde van Kobus voor Agnietje zal zich door het boek heen voltooien. 

Citaat uit het boek (blz. 37)

"Dog 't geen ik voor den jongeling, in wiens liefde ik niet na kan laten een teder belang te nemen, een goed teken vond, was dat Agnietje de deur reedlyk hard toegesmeeten hebbende de zelve zo zagtjes als 't mooglyk was weer opende, om den jongeling nog eens na te zien, en daar na even zagt dezelve weer toesloot." 

Tot slot heeft de Verlichting weinig oog voor de duistere kanten van het leven. Het verhaal van Kobus en Agnietje heeft ook wat weg van de hedendaagse Hollywood-film. Schrijvers in de Verlichting tonen aan dat er een rationele weg nodig is om dingen goed te doen in het leven en een goed leven te leiden. Men moet nadenken over zijn of haar daden en dient dat vooral objectief te doen, zonder sentimentele meningen te laten overheersen.

Citaat uit het boek (blz. 30)

"In myne eerste jongelingschap heb ik zo in my zelf, als in myne makkers ondervonden, dat, in dien bloem der jaren, die geenen van geest niet misgedeelt zyn, zo wonder veel met die gave ophebben, dat ze zig verbeelden, dat dezelve de spil is daar 't al in de menselyke t' zamenleeving op draait, en dat niets wel uitgevoert word, zonder dat 'er geestelykheid meê gemengt zy."

Bron: aantekeningen Meneer Kroon

Men zou tegen mijn stelling in kunnen brengen dat het verhaal over Kobus en Agnietje gaat, wat een liefdesverhaal is. Maar de beslissing om trouwen tussen deze twee mensen toe te staan, is rationeel door hun ouders en henzelf overdacht. Het enige sentimentele is de liefde, maar die is rationeel overdacht. 

Ik vind dus dat Uit de Hollandsche spectator van Mr. Justus van Veen representatief is voor de Verlichting in de literatuur, omdat de volgende elementen uit de Verlichting terug zijn te vinden: opvoeden van burgers voor het opnieuw inrichten van de samenleving, personen staan centraal in plaats van gebeurtenissen en er is weinig tot geen aandacht voor de duistere kanten in het leven. Dit boek is de moeite waard om te lezen als u een duik wilt nemen in de Verlichte stroming.

Ongeveer 748 woorden

Klas 5: betoog stroming romantiek

'Max Havelaar of de koffieveilingen van de Nederlandse handelsmaatschappij' is representatief voor de romantiek. 

De romantiek was een gevolg van de verlichting. Men had een voorkeur voor de Middeleeuwen en het gevoel is heer en meester, rationele beheersing is er niet. De mens is een speelbal van zijn emotie. Teksten zijn met veel semtimentalisme geschreven en vriendschap en natuur staan hoog in het vaandel. De periode liep van ongeveer 1795 tot 1848. 

Het boek is door Eduard Douwes Dekker geschreven in 1860. Dit was buiten de 'officiele' tijden van de romantiek, maar dat komt omdat Nederland iets achterliep en in de romantiek geen overheersende rol speelde. In het buitenland was de stroming veel duidelijker en bij meer mensen bekend. In Nederland was er geen heftige reactie op de Verlichting. 

Max Havelaar of de koffieveilingen van de Nederlandse handelsmaatschappij is representatief voor de romantiek. 

Ten eerste omdat romantici zich tegen de koele onverschillige objectiviteit van rationalistische denkers en wetenschap keren. Max Havelaar keerde zich tegen de Nederlandse regering, want hij vond het optreden van hen tegen de uitbuiting van de inwoners door de inlandse hoofden te ver gaan voor herendiensten. De wet in Nederland was ook tegen uitbuiting, dus Havelaar kon terecht tegen de regering zeggen wat er gebeurde, dacht hij. De regering was echter te koel en objectief aan het denken. 

Citaat uit De Max Havelaar (blz. 74)

"De inkomsten van de Javaanse hoofden zou men in vier delen kunnen splitsen. Als eerste het vastgestelde maandgeld. Vervolgens een vaste som als schadeloosstelling voor afgekochte rechten die zijn overgegaan op het Nederlandse bestuur. Ten derde een beloning voor de in hun regentschap voortgebrachte producten, zoals koffie, suiker, de blauwe kleurstof indigo, kaneel, enz. En tot slot de willekeurige beschikking over de arbeid en de eigendommen van hun onderdanen." 

Bron: aantekeningen Meneer Kroon

Ten tweede hadden romantici een afkeer van de industrie, de techniek en de steden. In de romantiek ontwikkelde die zich zeer sterk. In dit boek komen industrie, techniek en steden niet voor. Het tegen de regering in gaan is ook een vorm van afkeer tegen de plaatsgevonden ontwikkelingen. Max Havelaar wordt steeds feller qua tegenspraak door het boek heen, want hij onderneemt dan echte stappen om met de regering in contact te komen en wat te veranderen aan de huidige politiek daar. Het feit wil echter dat hij nooit iemand te spreken zal krijgen, die positief gehoor geeft aan zijn oproep. 

Citaat uit de Max Havelaar (blz. 312)

"Havelaar wachtte die avond. Hij wachtte de hele nacht. Hij had gehoopt dat de kwade toon van zijn brief misschien effect zou hebben, waar hij door zachtheid en geduld had gefaald. Zijn hoop was ijdel! De gouverneur-generaal vetrok zonder Havelaar te hebben gehoord. En weer ging een Excellentie van zijn rust genieten in het moederland!" 

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Romantiek_(stroming)

Tot slot waren de rechten voor de mens aan het eind van de 18e eeuw bedacht. Dit was een onderdeel van de Franse Revolutie. Eduard Douwes Dekker laat duidelijk merken dat hij voor de rechten van de mens is, maar dat daar in onder andere Lebak geen gehoor aan wordt gegeven door de inlandse bestuurders. Max Havelaar probeert met gesprekken met de inlandse bestuurders hen zacht in de goede richting te sturen, maar dat mislukt jammerlijk. 

Citaat uit de Max Havelaar (blz. 201)  "Nu moeten fouten van een gezagsdrager soms niet al te streng, en vooral niet met Europese maatstaven, worden beoordeeld. De bevolking is eraan gewend dat niet alles volgens de regels verloopt. Maar zodra de grens van die regels is overschreden, wordt het moeilijk een punt vast te stellen waarop deze overschrijding overgaat in misdadige willekeur. Het is dus zaak hierop alert te zijn, vooral omdat slechte voorbeelden snel navolging krijgen." 

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Rechten_van_de_mens

Men zou tegen mijn mening in kunnen brengen dat in Nederland de stroming romantiek geen sterke stroming is geweest, dus dat het boek niet representatief is voor de romantiek. De ideeën die uit de romantiek komen, zoals eerder genoemd, stonden wel centraal in het boek. In Nederland waren inderdaad ook niet veel romantische schrijvers, maar Eduard Douwes Dekker was er een van en hij heeft er voor de romantische literatuur in Nederland toe gedaan. 

De Max Havelaar is dus representatief voor de romantiek, omdat Dekker zich tegen de koele objectieve regering keert en hij duidelijk laat merken dat hij voor de rechten van de mens is.  Dit boek zou iedereen moeten lezen, het is namelijk, zoals Eduard Douwes Dekker zelf schrijft, geen leuke roman, maar een aanklacht tegen de maatschappij. Men moet weten dat er Nederlanders waren die tegen de uitbuiting waren en dat kan door dit boek te lezen. 

Gelezen versie: Max Havelaar of de koffieveilingen van de Nederlandse handelsmaatschappij door Multatuli hertaald en bewerkt door Gijsbert van Es. Leiden, winter 2009/2010

Klas 4: Leesverslag Cel (Charles den Tex)

1. Algemene informatie

a)
I. Auteur: Charles den Tex
  Titel: Cel

II. Plaats van uitgave: Breda
    Jaar van uitgave: 2011 (13e druk)

    Jaar van eerste uitgave: (april) 2008
III. Aantal pagina's: 378

 

b) Genre: literaire thriller, misdaadroman

c) Samenvatting:

Michael Bellicher is op weg naar een afspraak als de auto voor hem een zwaar ongeluk krijgt. De twee inzittenden zijn op slag dood. Michael belt 112 en de hulpdiensten zijn onderweg. Hij pakt een pen die bij de ongeluk op de grond ligt. De politie stelt hem steeds dezelfde vragen (omdat hij de enige getuige was) en als ze zijn naam opzoeken, blijkt dat Michael wordt gezocht. Hij wordt naar het politiebureau gebracht in Monster, maar hij weet nog steeds niet waarom. Eenmaal daar aangekomen, beweert de politie dat een BMW 5 die op Michaels naam stond, een fietser heeft aangereden die overleed. Michael zegt dat hij in Den Haag was op weg naar Binnenlandse Zaken. Als de rechercheur vraagt of hij dat kan bewijzen, is dat niet het geval. De afspraak waar hij naartoe ging, werd op het allerlaatste moment afgezegd, waardoor niemand hem daar daadwerkelijk had gezien. Hij krijgt een advocate, Guusje van Donnee. Michael zit twee nachten in de cel en wanneer hij vrijkomt, krijgt hij te horen dat Bas Hoogeman en zijn chauffeur in de auto zaten. Bas Hoogeman kwam vaak op tv en was een publiekstrekker. Hij had ook vijanden en het ongeluk is waarschijnlijk een misdrijf. Michael gaat ook naar de politie om aangifte te doen van identiteitsfraude. Michaels compagnon, Gijs, geeft hem een hele goede advocaat; Klasman. Gijs zorgt er ook voor dat er altijd iemand bij Michael is, om voor een alibi te zorgen. Deze persoon wordt Richard, Gijs’ neefje.
Vervolgens wordt Michael verdacht van een ramkraak in een Santa Fe. De auto stond weer op Michaels naam, terwijl hij de auto nog nooit gezien had. Richard is zijn alibi en ze beweren dat hij de hele nacht naast hem heeft geslapen.
Een paar dagen later wordt Michael gebeld door de bank. Hij zou een huis van 3 miljoen euro hebben gekocht in Monster een paar maanden eerder. Hij heeft nu dus een schuld bij de bank en moet twee hypotheken afbetalen omdat hij zelf ook gaat verhuizen, maar dan binnen Amsterdam. Richard en Michael gaan naar Monster om te kijken wat hij zogenaamd gekocht zou hebben. Ze gaan eerst ergens even een broodje eten. Als ze naar buiten willen gaan, ziet Richard een auto aankomen die recht op de zaak afkomt en brengt Michael in veiligheid. Ze rennen naar buiten naar hun auto via een achteruitgang. De twee mannen die in de auto zitten, achtervolgen hen. Het wordt duidelijk dat ze iets van Michael willen. Door Richards behendige rijden (hij is formule 3 coureur), raken ze de achtervolgers kwijt.
Klasman weet ondertussen wie de BMW 5 heeft verkocht en ze gaan daar naartoe. Hij geeft de naam voor 750 euro. Hij had de BMW 5 aan Danny Zwaal verkocht. Toen Michael en Richard thuiskwamen, wachtte Kirsten hen thuis op. Kirsten was Michaels zus, zij was vroeger zijn broer. Aangezien er nu alsnog een alibi zou zijn, ging Richard naar Zandvoort om te racen. Vervolgens belde iemand van ‘Post’ aan. Michael bedacht zich ineens dat er geen ‘Post’ meer bestond, maar dat TNT of Select altijd bezorgde. Kirsten hielp Michael zich te vermommen in een vrouw en even later liepen ze naar buiten en gingen ze naar Klasman. De mannen van ‘Post’ waren er de volgende dag nog steeds dus bedacht Richard dat Michael en hij naar de mannen toe zou gaan en Richard de banden leeg zou prikken terwijl Michael de mannen ging vragen waarom ze hem moesten hebben. Zo konden ze ook niet achter de verhuiswagen rijden en wisten ze dus niet waar Michael naartoe zou verhuizen. Michael mag bij Van Donnee verblijven. Vervolgens gaan ze naar Danny Zwaal. Als ze daar aankomen wordt duidelijk dat Danny verstandelijk gehandicapt is. Als ze beginnen over de auto’s, wordt Danny gewelddadig en komen zijn twee broers, Stef en Ruud. Michael en Richard worden in een hoek gedreven maar uiteindelijk lukt het ze om Danny in de auto mee te nemen. Ze nemen hem mee naar het huis die Danny op Michaels naam zette. Ze binden hem daar vast en dwingen hem te praten. Na een paar keer geweld te hebben gebruikt, begint Danny te praten. Michael en Richard hebben op een gegeven moment door dat ze niet alleen zijn. Stef, Ruud en een paar vrienden van hen zijn achter hen komen staan. Er volgt een achtervolging, maar door het behendig rijden van Richard ontkomen ze weer.
De volgende dag gaat Michael naar een lotgenotengroep van mensen waarvan hun identiteit ook gestolen is. Wanneer hij weer naar buiten gaat en op Richard wacht, komen de twee mannen die zich vorige keer als medewerkers van ‘Post’ voordeden. Er volgt een achtervolging tussen de twee mannen en Michael. Hij wordt steeds verder in het nauw gedreven en uiteindelijk rijdt Richard door de muur heen en redt Michael. Ondertussen begint er ook iets te bloeien tussen Michael en Guusje van Donnee.
Als Michael met de trein naar Amsterdam gaat, is er een terreurdreiging en wordt de trein ontruimt. Michael wordt als verdachte aangehouden omdat er zware misdaden op zijn naam staan. Hij wordt nummer 17 genoemd. Bij de ondervraging blijkt dat de pen die hij oppakte bij het ongeluk, geen gewone pen is, maar een USB-stick, waar allemaal belangrijke informatie opstaat. Daarom werd hij dus steeds achtervolgd. Michael maakt een deal met Defensie en hij zal ze helpen de zaak van Bas Hoogeman op te lossen.
Karl, een vriend van Michael, weet ondertussen hoe hij z’n identiteit is kwijtgeraakt. Via Second Life is hij in Hotel Geweest geweest en daardoor hebben ze zijn gegevens te pakken gekregen. Ruud Zwaal heeft daarvoor gezorgd. Karl en zijn team zorgen ervoor dat zij in het bezit komen van het virtuele Hotel. Ondertussen wordt Danny opgepakt. Met een beetje druk, bekent Ruud en ruilen ze Danny in voor Ruud op het politiebureau. Ruud heeft identiteiten gestolen om voor zijn familie te kunnen onderhouden, aangezien Danny niet kan werken en ze na de dood van hun vader in de problemen kwamen. Guusje van Donnee heeft blijkbaar de hypotheken rond het '3-miljoen-huis' opgezegd en is dus betrokken geweest. Michael voelt zich natuurlijk bedrogen. Nog niet alles is echter opgelost, ze zorgen ervoor dat Stef en Danny nog vijf identiteiten aan de vermoedelijke tussenpersonen verkoopt. Richard en Michael achtervolgen de tussenpersonen. Op een gegeven moment stapt de blonde man uit en koopt een treinkaartje. Michael blijft hem achtervolgen en Richard achtervolgt de auto. Richard belt uiteindelijk de Defensie en ze halen de tussenpersoon in de auto op. In de trein loopt het echter niet zo goed. Er komen nog drie mannen in de trein en met z’n vieren sleuren ze Michael in het wc hokje. Ze slaan hem in elkaar, op het eindstation ontsnapt Michael en rent zo hard als hij kan. Hij belt Richard op en hij wacht hem bij een achteruitgang op. Als Michael daar uiteindelijk aankomt, ziet hij Richard niet staan. Wanneer hij zich omdraait, ziet hij de vier mannen, maar daarachter politie en militairen. De vier mannen worden opgepakt en ze hebben het hele gebeuren ontrafelt. Ruud verkocht Michaels identiteit aan de tussenpersonen en zij gaven het weer aan illegale mensen die misdaden begingen.

2. Verwachtingen

 

Dit boek ben ik gaan lezen, omdat een vriendin deze op haar bureau had liggen en ik de achterkant ging lezen. Ze vertelde dat het een heel leuk boek was en dat ze het snel uit had, doordat het zo spannend was. Ik mocht het lenen en ben het gaan lezen. Ik verwachtte dus dat het spannend was en dat ik het ook snel uit zou hebben.

De schrijver was voor mij onbekend, dus deze schiep geen verwachtingen in mijn hoofd. Ook had ik verder nog nooit iets van hem gehoord, terwijl hij wel een bekende auteur was door 'De macht van meneer Miller'. 

3. Motieven en thema

 

Het thema is het verliezen van je identiteit en de mogelijke gevolgen daarvan. In dit boek kwam dat door  het gebruik van internet. Je beseft heel erg goed dat de gevolgen van je gegevens op internet zetten fataal kan zijn.

Het motief vertrouwen vond ik ook zeer sterk naar voren komen, Michael moest namelijk vertrouwen op zijn advocaten, terwijl een van hen een dubbelrol speelde. Alles blijkt dus zomaar onzeker te kunnen zijn. Dat is een gek idee aangezien je denkt van een advocaat dat die wel naar waarheid zullen handelen. 

Het niet jezelf kunnen zijn of je eigen identiteit met meerdere mensen is ook een vreemde gewaarwording. Het willen bewijzen van wie je bent, maar dat niet kunnen, omdat er meerdere mensen en papieren zijn die het tegendeel bewijzen. Michael stond er alleen voor en was ook alleen in de cel. Hij kon niemand bereiken, mocht niemand bellen en er mocht niemand contact met hem hebben behalve zijn advocate. Als dan achteraf blijkt dat die advocate onbetrouwbaar is geweest, merk je nog meer dat je hele leven door zoiets onzeker kan zijn.

4. Beoordeling

 

A: schrijfstijl

 Citaat (blz. 241):

'U heeft contact gezocht met mij. Niet andersom.'

Ze bleef naast de tafel staan en zei niets. Ze begon me te irriteren. Als ze informeel met mij wilde praten, zonder dat de commissie het wist, dan verwachtte ik ook wat terug. Informeel praten is handelen, dat is de onuitgesproken afspraak. Zij probeerde onder die afspraak uit te komen.

'Ik zoek informatie over het ongeluk', zei ze. 'Over wat de heer Hoogeman is overkomen.' 

'Dat is niet wat u schreef. U vroeg mij of ik wilde praten en dan verwacht ik dat u dat ook doet.' 

 Deze schrijfstijl is ideaal. Het is vlot geschreven en de gedachten van de hoofdpersoon komen extra naar voren, waardoor je meeleeft. Je snapt precies wat Michael denkt en dat maakt dat je als lezer betrokken raakt bij het verhaal en de situaties waar hij terecht komt. De schrijver heeft ook alle informatie eenzijdig gegeven, waardoor je alleen de kant van Michaels verhaal kent. Je snapt daardoor dus nog beter wat de hoofdpersoon doormaakt.

B: inhoud

Personages:

De hoofdpersoon is Michael. Daarna komt Richard zijn 'beveiliger'. Ernaast staan de twee advocaten. Dit groepje personen vertrouw je als lezer volkomen. Je denkt dat zij met z'n allen Michael geloven en hem uit de problemen willen halen. Als dan blijkt dat een advocaat heeft gelogen, kijk je toch naar jezelf met een bepaalde onzekerheid, omdat je hen zo vertrouwde.

Ruimte:

Het verhaal heeft zich afgespeeld in verschillende ruimtes. De ruime die het meeste indruk op mij heeft gemaakt is in de gevangenis: de cel. Je bent daar volkomen alleen en afgesloten van de buitenwereld. Je kunt geen contact met bekenden maken, hoe graag je dat ook wilt. De enigen waar je contact mee hebt verdenken je van dingen die je niet hebt gedaan.

5. Eindoordeel

 

Dit boek scoort bij mij heel hoog. Het onderwerp van het boek sprak mij heel erg aan. Ook de manier hoe de schrijver het boek had ingedeeld. Het boek bestond uit veel hoofdstukken. Dus de hoofdstukken waren kort. Soms was een hoofdstuk ook maar één zin:

Citaat (blz. 164):

'43 Kopieer van tijdelijk geheugen naar permanent geheugen

Dit gaat niet over mij - onthouden - dit gaat niet over mij.'

Dit was dan hoofdstuk 43. Het leest makkelijk en je merkt door dit ene zinnetje alle paniek die zich in de hoofdpersoon ophoopt. Door deze ene zin wordt veel duidelijker dat hij zich verschrikkelijk voelt, dan dat de schrijver een paar bladzijdes vol had geschreven over al de ellende die Michael meemaakt in zijn hoofd.

De innerlijke strijd komt heel vaak voor in dit boek. Als Michael namelijk in de cel zit, krijg je al zijn gedachten die hij over een cel in het algemeen heeft. Hij voelt zich een echte misdadiger, terwijl hij weet dat hij onschuldig is. 

Citaat (blz. 36):

'Eenheid van opsluiting. Klein vertrek in gevangenis. Kern van vrijheidsberoving. Ruimte om straffen of om anderen te beschermen. Ruimte om te isoleren, af te sluiten van de omgang met anderen. Verbreken van contact en verbreken van relaties. Afstand van alles en iedereen. Eenvormigheid van ruimte en omgeving. Geen verschil, geen onderscheid. Oplossen door beperken. Voorlopig eindpunt.'

Dat heeft mij in het boek heel erg getrokken om door te lezen en maakte mij nieuwsgierig naar de uitkomst van het raadsel over de identiteit van Michael had gestolen en hoe hij anderen van zijn onschuld moet overtuigen.

Hier en daar staan ook leuke logische feiten in, die het verhaal weer wat luchtiger en leuker maken:

Citaat (blz. 91):

"Ik wacht op bericht van de advocaat uit Monster', zei ik en ik kon mijn ongeduld nauwelijks verbergen. Ik wachtte al te lang. 'Maar een plotselinge overval hier op straat lijkt mij overdreven. Dat verwacht ik niet.'

'Richard schudde zijn hoofd. 'Een overval is altijd onverwacht', zei hij. 'Vooral een plotselinge.'"

6. Lijst van gebruikte bronnen

Kees van der Pol, Boekverslag Charles den Tex, 1 juli 2008, internet

http://www.scholieren.com/boekverslagen/28518

Jürgen Joosten, Charles den Tex, 3 juni 2012, internet

http://www.ezzulia.nl/recensies/auteurs/tex/cel.html