Klas 5: betoog stroming verlichting

Uit de Hollandsche spectator van Mr. Justus van Veen is representatief voor de Verlichting in de literatuur. 

In de 17e en 18e eeuw was de Verlichting een vooruitstrevende stroming. Nieuwe ideeën werden geïntroduceerd en men zet zich af tegen kerk en autoriteiten. Verlichtingdenkers willen de wereld bestuderen en dat willen zij in vrijheid zonder dat de kerk of regering zich daarmee bemoeit. Het liefst zouden zij een opnieuw ingerichte samenleving vormen, zodat de kerk haar handen van de wetenschap zou halen, mensen hun kunstwerken naar eigen inzicht konden maken en literatuur zonder invloed van het goddelijke mocht worden geschreven. In de literatuur mochten nu ideeën die schrijvers zelf hadden naar voren worden gebracht en bekend gemaakt worden. Er werd veelal geschreven in proza, want poëzie was gebonden aan strikte regels en dat deed men denken aan de strakke lijnen waarbinnen de kerk de mensen wilde houden. Van Effen was zo'n Verlichte Nederlandse schrijver.

 Bron:

- aantekeningen Meneer Kroon

 - http://www.humanistischecanon.nl/verlichting

Uit de Hollandsche spectator van Mr. Justus van Veen is representatief voor de Verlichting in de literatuur  Ten eerste omdat de schrijvers door de literatuur mensen opnieuw probeerden op te voeden. Ze wilden namelijk de opnieuw ingerichte maatschappij, maar daarvoor moest het volk wel onderwezen worden. Van Effen doet dit ook. Hij doet dit door middel van het vertellen van korte verhalen. Hij probeert met het verhaal van Kobus en Agnietje bijvoorbeeld duidelijk te maken dat liefde niet gaat om standen en dat de standenmaatschappij liefde juist in de weg kan staan. 

Citaat uit het boek (blz. 53)

'"Kom man, laat myn dat liever eens zeggen, ik zal beter klaren denk ik. Je weet wel, Myn Heer den Avokaat,' vervolgde ze, 'en je ziet ook wel veur je oogen, dat de jonge lui malkander wel meugen lyen; Vader en ik hebben niets tegen 't huwelyk, en heur moeder mee niet. Daar by staat Agnietje ons Motje heel wel aan, en om dat ze de jonge zo lief heit, (niet waar Motje?) zo denkt ze, en wy ook, dat het werkje maar hoe eer hoe liever zyn voortgang hoorde te hebben; maar men spreekt van huwelykse voorwaarden, en daar hebben we zoo geen kennis van, dat jy ons daar eens in te regt wou helpen.'" 

Ten tweede omdat in de romans gaat om personen en niet om zaken en gebeurtenissen. Het gaat mensen in de Verlichting om de psychologische ontwikkelingen die de hoofdpersonen meemaken. Van Effen laat deze ontwikkeling heel duidelijk zien door Kobus verderop in het verhaal Jacob te laten heten en de acceptatie van de liefde van Kobus voor Agnietje zal zich door het boek heen voltooien. 

Citaat uit het boek (blz. 37)

"Dog 't geen ik voor den jongeling, in wiens liefde ik niet na kan laten een teder belang te nemen, een goed teken vond, was dat Agnietje de deur reedlyk hard toegesmeeten hebbende de zelve zo zagtjes als 't mooglyk was weer opende, om den jongeling nog eens na te zien, en daar na even zagt dezelve weer toesloot." 

Tot slot heeft de Verlichting weinig oog voor de duistere kanten van het leven. Het verhaal van Kobus en Agnietje heeft ook wat weg van de hedendaagse Hollywood-film. Schrijvers in de Verlichting tonen aan dat er een rationele weg nodig is om dingen goed te doen in het leven en een goed leven te leiden. Men moet nadenken over zijn of haar daden en dient dat vooral objectief te doen, zonder sentimentele meningen te laten overheersen.

Citaat uit het boek (blz. 30)

"In myne eerste jongelingschap heb ik zo in my zelf, als in myne makkers ondervonden, dat, in dien bloem der jaren, die geenen van geest niet misgedeelt zyn, zo wonder veel met die gave ophebben, dat ze zig verbeelden, dat dezelve de spil is daar 't al in de menselyke t' zamenleeving op draait, en dat niets wel uitgevoert word, zonder dat 'er geestelykheid meê gemengt zy."

Bron: aantekeningen Meneer Kroon

Men zou tegen mijn stelling in kunnen brengen dat het verhaal over Kobus en Agnietje gaat, wat een liefdesverhaal is. Maar de beslissing om trouwen tussen deze twee mensen toe te staan, is rationeel door hun ouders en henzelf overdacht. Het enige sentimentele is de liefde, maar die is rationeel overdacht. 

Ik vind dus dat Uit de Hollandsche spectator van Mr. Justus van Veen representatief is voor de Verlichting in de literatuur, omdat de volgende elementen uit de Verlichting terug zijn te vinden: opvoeden van burgers voor het opnieuw inrichten van de samenleving, personen staan centraal in plaats van gebeurtenissen en er is weinig tot geen aandacht voor de duistere kanten in het leven. Dit boek is de moeite waard om te lezen als u een duik wilt nemen in de Verlichte stroming.

Ongeveer 748 woorden